«Νεκρή επειδή του είπε όχι», «Τη σκότωσε γιατί ήταν άπιστη», «Την μαχαίρωσε γιατί του ζήτησε να χωρίσουν»: Μερικοί από τους συνηθισμένους και επιβλητικούς τίτλους ειδήσεων που επιλέγουν οι δημοσιογράφοι για να ανακοινώσουν περιστατικά βίας κατά των γυναικών… Ιστορίες που αγγίζουν τους χειρότερους εφιάλτες μας με θύματα γυναίκες που θα μπορούσαν να είναι η αδερφή μας, η φίλη μας, η κόρη μας, εμείς…
Η Βία κατά των Γυναικών συνιστά παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και λαμβάνει χώρα καθημερινά σε όλο τον κόσμο.
1 στις 3 γυναίκες βιώνει σωματική ή σεξουαλική βία, κυρίως από τον σύντροφό της.
Αυτό σημαίνει ότι για εκατομμύρια γυναίκες, ο βιασμός, η επίθεση, ο ξυλοδαρμός και άλλες μορφές σεξουαλικής και ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι «πρωτοσέλιδο» αλλά μέρος της δυσβάσταχτης καθημερινότητάς τους.
«Μένουμε σπίτι… μένουμε ασφαλείς(;)»
Σχεδόν 2 χρόνια τώρα, ο κόσμος εξοικειώθηκε με τις εντολές «μείνετε στο σπίτι» και με τα πρωτοφανή μέτρα που υιοθετήθηκαν για να μας κρατήσουν ασφαλείς εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού. Ωστόσο, για αμέτρητες γυναίκες που βιώνουν ενδοοικογενειακή βία σε κάθε γωνιά του πλανήτη, το σπίτι δεν είναι ένα ασφαλές μέρος. Είναι η κόλασή τους μέσα στην οποία βρέθηκαν εγκλωβισμένες μαζί με τους κακοποιούς- συντρόφους τους.
Η αναγκαστική συνύπαρξη, η απώλεια εργασίας, το κλιμακούμενο άγχος και το άγχος για το μέλλον οδήγησαν σε αυξημένη ένταση στο σπίτι, η οποία μετέτρεψε πολλούς συντρόφους σε κακοποιούς και σε άλλες περιπτώσεις επιδείνωσε την ήδη υπάρχουσα κακοποίηση.
Από το ξέσπασμα του COVID-19, τα αναδυόμενα δεδομένα και οι αναφορές όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, έχουν δείξει ότι όλα τα είδη βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών -ιδιαίτερα η ενδοοικογενειακή βία- έχουν ενταθεί και αυξηθεί ανησυχητικά.
Η βία κατά των γυναικών είναι μια υπάρχουσα παγκόσμια κρίση που ευδοκιμεί εν μέσω άλλων κρίσεων. Οι συγκρούσεις, οι φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα, η επισιτιστική ανασφάλεια, ο πόλεμος και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμβάλλουν στο να ζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια με την αίσθηση του κινδύνου, ακόμη και μέσα στα ίδια τους τα σπίτια.
Ενδοοικογενειακή Βία: Όταν η «Αγάπη» μετατρέπεται σε Μαρτύριο
Η ενδοοικογενειακή βία συγκαταλέγεται στις 10 κορυφαίες παγκόσμιες αιτίες απώλειας ζωής λόγω πρόωρης θνησιμότητας και αναπηρίας, και οι συνέπειές της είναι εκτεταμένες, ύπουλα καταστροφικές και έχουν αρνητικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.
Η ενδοοικογενειακή βία -που ονομάζεται επίσης ενδοοικογενειακή κακοποίηση ή βία οικείου συντρόφου- είναι οποιοδήποτε μοτίβο συμπεριφοράς χρησιμοποιείται για να αποκτήσει ή να διατηρήσει την εξουσία και τον έλεγχο ενός στενού συντρόφου.
Περιλαμβάνει όλες τις σωματικές, σεξουαλικές, συναισθηματικές, οικονομικές και ψυχολογικές ενέργειες ή απειλές για ενέργειες που επηρεάζουν ένα άλλο άτομο. Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να είναι λεκτική, σωματική ή ψυχολογική – οι προσβολές, οι απειλές, ο εκφοβισμός, η συναισθηματική κακοποίηση και ο σεξουαλικός εξαναγκασμός αποτελούν όλα Οικογενειακή Βία.
Και ενώ κάθε σχέση είναι διαφορετική, η ενδοοικογενειακή βία συνήθως περιλαμβάνει μια άνιση δυναμική εξουσίας στην οποία ο ένας σύντροφος προσπαθεί να διεκδικήσει τον έλεγχο του άλλου με διάφορους τρόπους.
Οι Συνέπειες της Ενδοοικογενειακής Βίας για τις Γυναίκες και τα Κορίτσια
Η ενδοοικογενειακή βία έχει σοβαρές (βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες) σωματικές, οικονομικές και ψυχολογικές συνέπειες στις γυναίκες και τα κορίτσια, εμποδίζοντας την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία.
Το μέγεθος των επιπτώσεων της βίας, τόσο στις ζωές των ατόμων όσο και των οικογενειών αλλά και στην κοινωνία συνολικά, είναι τεράστιο.
Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας βιώνουν μειωμένη αυτοεκτίμηση, άγχος, κατάθλιψη και μια γενική αίσθηση ανικανότητας που μπορεί να πάρει χρόνο, και συχνά χρειάζεται βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας για να ξεπεραστεί.
Το Προφίλ του Κακοποιητικού Συντρόφου
Οι κακοποιητικοί σύντροφοι δεν είναι εύκολο να αναγνωριστούν από τρίτους καθώς στις κοινωνικές συναναστροφές τους μπορεί να φαίνονται έξυπνοι, αξιόπιστοι, γοητευτικοί, ελκυστικοί. Στην ιδιωτική τους όμως ζωή είναι ένας ζωντανός εφιάλτης.
Μαθαίνουν τη βία μέσα από την οικογένειά τους και επαναλαμβάνουν τα τοξικά μοτίβα με την σύντροφό τους ή τα παιδιά τους.
Είναι επίσης πιθανό να έχουν νομικά προβλήματα και προβλήματα κατάχρησης ουσιών.
Οι κακοποιητικοί άνδρες πιστεύουν συχνά στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, θεωρούν ότι η κύρια προτεραιότητα μιας γυναίκας πρέπει να είναι η φροντίδα του συντρόφου και των παιδιών τους.
Θέλουν να έχουν τον έλεγχο και είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στη ζήλια, κατηγορώντας την σύντροφό τους ότι τους απατά ή θέλοντας να γνωρίζουν πού βρίσκεται, τι κάνει και με ποιον είναι ανά πάσα στιγμή.
«Τα Αγόρια θα είναι πάντα Αγόρια…»
Υπάρχουν διάφοροι πιθανοί λόγοι για τους οποίους τα αγόρια μπορεί να μεγαλώσουν και να γίνουν κακοποιητικοί ως σύντροφοι.
Με εξαίρεση την ψυχοπαθολογία, το παιδικό τραύμα, το ανεπίλυτο τραύμα και ο ανεξέλεγκτος, άστοχος θυμός είναι όλα μονοπάτια που οδηγούν προς τη δυσλειτουργία στην ενήλικη ζωή.
Η έκθεση σε τοξικά οικογενειακά παραδείγματα αποτελεί επίσης παράγοντα υψηλού κινδύνου για τη δυσλειτουργία στην επόμενη γενιά.
Ο ενισχυμένος ρόλος της πορνογραφίας στη διαμόρφωση μιας στρεβλής αίσθησης της πραγματικότητας είναι μια πρόσθετη ανησυχία που συχνά παραβλέπεται.
Στις «υποχρεώσεις» της ανδρικής κοινωνικοποίησης περιλαμβάνονται: μια λανθασμένη αίσθηση του τι είναι αρρενωπότητα, μη ρεαλιστικές προσδοκίες και μια απευαισθητοποίηση για την ευημερία των άλλων.
Οι παραμορφωμένες κοινωνικές απεικονίσεις αρρενωπότητας οδηγούν τους άνδρες σε καταχρηστικές συμπεριφορές.
Μήπως παραβλέπουμε τη δυσκολία στην ανάληψη ευθυνών, την απερισκεψία, τον θυμό που καλύπτεται από γενναιότητα, την αυθάδεια που καλύπτεται από δύναμη, τον εκνευρισμό και τη βία που δικαιολογείται γιατί «είναι άντρας»;
Η ίδια η κοινωνία δημιουργεί το τέρας και στη συνέχεια φαίνεται έκπληκτη από το τέρας που έχει δημιουργήσει.
Τα Σημάδια της Κακοποίησης στη Σχέση
Ενώ τις περισσότερες φορές η ενδοοικογενειακή βία και η κακοποίηση κρύβονται και καλύπτονται, από ντροπή, φόβο ή αδυναμία, εάν γνωρίζουμε τα σημάδια μιας κακοποιητικής σχέσης, μπορεί να καταφέρουμε να την αναγνωρίσουμε και να αναζητήσουμε ή και να προσφέρουμε βοήθεια.
Ο κακοποιητικός σύντροφος…
- Σε απομονώνει από την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους σου, και οποιαδήποτε άλλη εξωτερική πηγή επικοινωνίας και υποστήριξης.
- Γίνεται βίαιος, και αμέσως μετά μετανιώνει, ζητά συγγνώμη, υπόσχεται ότι θα αλλάξει, ορκίζεται ότι αυτή ήταν η τελευταία φορά… Η κακοποιητική όμως συμπεριφορά σπάνια σταματά.
- Σε παρακολουθεί συνεχώς. Απαιτεί να γνωρίζει πού βρίσκεσαι και με ποιον είσαι ανά πάσα στιγμή.
- Επιμένει να απαντάς αμέσως στα μηνύματα, τα email και τις κλήσεις του, και απαιτεί να γνωρίζει τους κωδικούς πρόσβασής σου σε ιστότοπους, κοινωνικά μέσα δικτύωσης, email και άλλους λογαριασμούς.
- Μπορεί να είναι πολύ ζηλιάρης ή να σε κατηγορεί ότι λες συνεχώς ψέματα.
- Θέλει να παίρνει καθημερινές αποφάσεις για εσένα, όπως τι θα φορέσεις ή τι θα φας ή ακόμα να ελέγχει τον τρόπο με τον οποίο ξοδεύεις χρήματα ή τι είδους φάρμακα παίρνεις (π.χ. αντισυλληπτικά).
- Κάνει συνεχώς σχόλια που σε υποτιμούν, προσβάλλοντας την εμφάνισή σου, την εξυπνάδα σου ή τα ενδιαφέροντά σου, ενώ σε ταπεινώνει μπροστά σε τρίτους.
- Είναι συνεχώς και αδικαιολόγητα θυμωμένος και εκδηλώνει έναν απρόβλεπτο χαρακτήρα- ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να πυροδοτήσει μια έκρηξή του. Κατηγορεί εσένα για τις βίαιες εκρήξεις του, και απειλεί ότι θα βλάψει εσένα, τον εαυτό του, τα παιδιά σας ή το κατοικίδιό σας.
- Μπορεί να σε βλάψει σωματικά, με χαστούκια, μπουνιές, κλωτσιές, δαγκώματα ή σπρωξιές. Μπορεί ακόμα να χρησιμοποιήσει, ή να απειλεί ότι θα χρησιμοποιήσει, όπλο εναντίον σου.
- Μπορεί να είναι κακοποιητικός σεξουαλικά και να σε βιάζει ή να σε εξαναγκάζει να συμμετέχεις σε σεξουαλικές δραστηριότητες. Μπορεί να θεωρεί δεδομένο ότι η συγκατάθεσή σου σε σεξουαλική πράξη στο παρελθόν, σημαίνει ότι πρέπει να συμμετέχεις στις ίδιες πράξεις και στο παρόν.
Συμβουλές Ασφαλείας και Δράσης | Τι να Κάνεις εάν είσαι Θύμα Ενδοοικογενειακής Βίας
→ Μοιράσου τους φόβους σου με έναν έμπιστο φίλο, μέλος της οικογένειάς σου ή γείτονα. Προσπάθησε να φτιάξεις μαζί του ένα πλάνο βοηθείας για τη στιγμή που θα τη χρειαστείς. Αυτό το πλάνο μπορεί να περιλαμβάνει για παράδειγμα, τη δημιουργία ενός μυστικού κωδικού ή κωδικών λέξεων, προτάσεων ή emoji, που θα σε βοηθήσουν να επικοινωνήσεις μαζί του άμεσα και με ασφάλεια.
→ Ανάπτυξε μια στρατηγική απόδρασης, όπως π.χ. να πεις ότι πρέπει να πας στο φαρμακείο ή στο super market. Μόλις φτάσεις εκεί, ζήτησε βοήθεια ή χρησιμοποίησε το τηλέφωνο για να καλέσεις βοήθεια.
→ Σκέψου αρκετές δικαιολογίες για τις οποίες χρειάζεται να φεύγεις από το σπίτι, σε διαφορετικές ώρες της ημέρας ή της νύχτας, σε περίπτωση που χρειαστεί να αποδράσεις.
→ Εάν είναι εφικτό, κράτα ένα κινητό τηλέφωνο πάντα φορτισμένο και εύκολα προσβάσιμο και μάθε ποιους αριθμούς να καλέσεις για βοήθεια: έναν φίλο, ένα μέλος της οικογένειας ή την αστυνομία. Εάν η ζωή σου κινδυνεύει, φώναξε «Βοήθεια!» και αν μπορείς, κάλεσε την αστυνομία.
→ Προσπάθησε να εντοπίσεις κάποια μοτίβα στη συμπεριφορά του συντρόφου σου και το επίπεδο βίας του. Αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να προβλέψεις πότε μπορεί να κλιμακωθεί η κακοποίηση.
→ Μίλησε σε κάποιον ειδικά εκπαιδευμένο σύμβουλο ψυχικής υγείας και ζήτησε άμεση βοήθεια καλώντας την 24ωρη τηλεφωνική Γραμμή SOS στο 15900.
Όσο δεν μιλάμε, όσο δεν αντιδράμε, όσο εξοικειωνόμαστε μαζί του, όσο εθελοτυφλούμε,
το τέρας της βίας θα γιγαντώνεται και θα κατασπαράζει κάθε κύτταρο γυναικείας αξιοπρέπειας.
Σπάσε τη σιωπή! Καμία γυναίκα μόνη! Καμία γυναίκα αβοήθητη!
* Η 25η Νοεμβρίου ανακηρύχθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1999 από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ώστε να αναδειχθεί η τεράστια διάσταση που έχει λάβει παγκοσμίως το φαινόμενο.